
Yurdumuz doğal özellikleri bakımından dünyanın sayılı ülkeleri arasındadır. Doğal güzelliklerde ormanlarımızın büyük payı vardır, içerisinde çeşitli hayvanların barındığı, göllerin, derelerin yer aldığı, insanların neşe kaynağı, eğlence ve gezi yeri olan, turistleri cezbeden, sağlığımızın sigortası, iş sahaları yaratan, ekonomimize büyük katkılar sağlayan ormanlarımızdır.
Yangın ise ormanların baş düşmanıdır, her yıl binlerce dönüm orman alanı yangınlar sonucu yok olup tükenmektedir. Çok iyi bilinmektedir ki yanarak kül olan bir orman alanında, yeni bir orman yetiştirmek uzun yıllar ve büyük uğraşı ister.
Şu halde ormanları korumak başlıca vazifelerimizden birisi olmalıdır. Ormanları korumanın en iyi yolu da orman yangınlarına sebebiyet verebilecek dikkatsiz davranışlarda bulunmamak, bu tür hareket edenleri ikaz etmekle mümkündür.
Ormanlarına sahip olmayan ve yeni orman bölgeleri yetiştirmeyen toplumları gelecekte zor günlerin beklediği aşikardır. Bu bilinç ve inançla var gücümüzle en kıymetli varlığımız olan ormanlarımızı korumalıyız.
D.2-a ) Orman Yangınlarının Sebepleri:
Ormanların yanmasına sebep olan etkenler çok çeşitlidir, bunları gruplar altında toplamak gerekirse;
* Dikkatsizlik, tedbirsizlik, ihmal ve bilgisizlik neticesi: Ormanlar tabii güzelliklerin kaynağı olduğundan, yaşam koşullarının yorduğu insanlar boş zamanlarında dinlenmek için ormanlara koşarlar, ancak dikkatsizlik ve ihmal sonucu, yakılan piknik ateşlerinin iyi söndürülmemesi sonucu veya ormanlardan gelip geçenlerin gelişi güzel sigara ve kibritlerini ormana söndürmeden atmaları sonucu yangınlara sebebiyet verilmektedir.İhmali davranışlar sonucu çıkan yangınların oranı % 19,5 civarındadır. Bu da göstermektedir ki orman içerisinde daha dikkatli davranmak ve yakılan ateşleri mutlaka söndürmek lazımdır.
* Avcıların sebebiyet vermesi neticesi: Avcılar orman içerisinde avlanırken tüfek namlularından çıkan yanar kovan ve artık maddeler ve kamp ateşlerinin iyi söndürülmemesi sonucu yangınlar çıkmaktadır.
* Lokomotif ve fabrika bacalarından çıkan kıvılcımlar neticesi: Kömür ile çalışan lokomotiflerin bacalarından çıkan kıvılcımlar etraftaki yanıcı ot, ekin vb. şeyleri tutuşturur ve buradan yangın orman alanlarına sirayet eder.Ayrıca orman yangınlarındaki fabrika bacalarından ve benzeri ocakların bacalarından çıkan kıvılcımlarda orman yangınlarına sebep olur. ( % 4 oranında dır.)
* Kasıt neticesi: Orman yangınlarının % 20 civarında kasten çıkartıldığı saptanmıştır.Genellikle ormanda nizama aykırı davranışlarda bulunanlar bu hareketlerini örtmek için ormanlarda yangın çıkartırlar. (Örneğin: Orman içinde yasak kesim yapılması halinde bu yasaya aykırı durumu örtmek için orman içinde yangın çıkartırlar.)Ayrıca ekilebilecek alan kazanabilmek için ormanların yakılması da çok rastlanan olaylardandır.Memurlara olan kin duyguları neticesi ve başkaları üzerine suç yüklemek amacıylada cahilce ormanlar yakılmaktadır.
* Diğer sebepler neticesi: Diğer birçok sebeple de orman yangınları meydana gelmektedir. Mesela: yıldırım düşmesi sonucu % 3 civarında yangın çıkmaktadır. Ormanlarda ağaç gövdelerindeki arıları tütsü ile kaçırıp balını almak için yakılan ateşler sonucu yangınlar çıkmaktadır. Çobanların taze ot yetiştirmek için ormanları yakmaları da diğer sebepler arasında sayılabilir.
D.2-b ) Orman Yangınları Üzerine Etki Eden Faktörler: Ormanlarda çıkan yangınların çeşitli faktörleri vardır. Bu sebepleri 6 grupta toplamak mümkündür.
* Ağaç türü: Ormanlar içerisindeki ağaçlar çeşitli türlere ayrılırlar. Örneğin: Gölge ağaçları, ışık ağaçları, reçine ihtiva eden ağaçlar, iğneliler gibi gruplara ayrılırlar.Işık ağaçlarının bulunduğu ormanlarda ki ağaçların altında kolay yanabilen ot, çalı vb. maddeler bol olduğundan bu ağaç türü olan ormanlar da yangın ihtimali daha fazla olur. Gölge ağaçlarının bulunduğu ormanlarda bu ihtimal daha azdır. Reçine ihtiva eden ağaçların bulunduğu ormanlarda ki ağaçlarda daha kolay ve çabuk yanar, bu tür ormanlardaki yangınları söndürmekte zor olur.
En çok yangına maruz ağaç türleri:
İğneli ağaçlar içerisinde : Çam, sedir, ladin vb. ağaçlardır. Yapraklı ağaçlar içerisinde: Meşe, kestane, kayın gibi ağaçlardır.Son yıllarda çıkan orman yangınlarından yaklaşık olarak % 70 civarında olanı çam ağaçlarının bulunduğu ormanlarda çıkan yangınlardır, daha sonra % 10 oranında meşe ormanlarında yangın çıkmaktadır.
* Ağacın yaşı: Genç ormanlarda daha çok yangın çıkmaktadır. Ve zarar daha fazla olur, çünkü bu ormanlarda örtü tabakası daha çok olur, yaşlı ormanlarda bu örtü tabakası daha az olacağından, yangın ihtimalide daha az olur. Çam ormanlarında 1 ile 40 yaş arasındaki genç çam ormanlarında yangın oranı % 35 civarında iken 40 yaştan fazla çam ormanlarında yangın oranı % 10 civarındadır. Ladin ormanlarında da durum böyledir, genç ormanlarda yangın ihtimali % 15, yaşlı ormanlarda bu oran % 1 dir.
* Yetişme muhiti:
o Kurak ve fakir topraklar üzerinde bulunan ve ekseriyetle çam ağaçlarından teşekkül eden seyrek ova ormanları yanmaya elverişli örtü tabakasını bol ihtiva ettiğinden, yangın ihtimalide bu ormanlarda daha fazla olacaktır.
o Nemli, yağışlı bölgelerdeki dağ ormanlarında ise yangın ihtimali daha azdır. Zira bu ormanlardaki ağaçların nem oranı ve hava durumu buna etkendir.
o Yanabilen madde miktarı bol muhitlerde yetişen ormanlarda, güneş ışınlarını daha çok ve uzun süre alan ormanlar ve rüzgarlı bölgelerdeki ormanlarda da yangın ihtimali daha fazladır.
o Genellikle bu şartlar güneye bakan yamaçlarda daha uygundur ve kuzeye bakan yamaçlara nazaran yangın ihtimali daha fazladır. (% 70 oranında fazladır.)
o Orman yangınları meyilli yerlerde aşağıdan yukarı doğru daha hızlı yayılır. Söndürme güçlüğü vardır ve yangının sirayeti daha kolaydır.
* Ormanın seyrek ve sık oluşu ile saf ve karışık oluşu: Sık ormanlarda yangın ihtimali daha fazladır. Ayrıca saf ormanlara nazaran karışık ormanlarda yangın ihtimali daha azdır.Şu halde sık olmayan karışık ağaçlardan oluşan ormanlarda yangın ihtimali daha az olmaktadır.
* 6831 sayılı orman kanununda: da açıklandığı gibi orman alanları ne kadar geniş olursa yangın çıkma ihtimali o derece fazla olur ve söndürülme güçlüğü de o derece fazladır. Bu sebeple geniş ormanlar belli ölçüde alanlara ayrılmalı ve yangın ihtimali azaltılarak yangına müdahale şansını artırmalıdır.
* Mevsim ve hava durumları: Bilinen bir husustur ki sıcakların fazla olduğu mevsimlerde yangın ihtimalide fazlalaşır. Çünkü ormanlardaki yana bilen maddelerin fazla ısı sebebi ile nem oranı azalacaktır ve yanmaya daha müsait hale gelecektir. (Daha az bir yanma ısısı ile yanabilecektir.) Ormanlardaki yanabilen maddeler fazla ısıdan başka yağışların azlığından, rüzgarların şiddetli olmasından ve buharlaşmanın hızlı olmasından dolayı da daha çabuk yanabilecek duruma gelir. Yapılan istatistikler göstermektedir ki ülkemizde orman yangınlarının % 80 civarında olanı Haziran-Ekim ayları arasında meydana gelmektedir, % 15 civarında yangın ise diğer aylarda meydana gelmiştir. Aylar itibariyle yapılan istatistiklere göre de yangınların % 30 civarında olanı Ağustos aylarında, % 20 civarında olanı Eylül aylarında ve 15 civarında olanı da Temmuz aylarında meydana gelmiştir. (% 15 civarında yangınlarda Haziran ve Ekim aylarında meydana gelmektedir.)Yine yapılan istatistikler orman yangınlarının % 70 civarında olanı gündüz 12-15 saatleri arasında meydana gelmektedir.Yangınlar gündüz saatlerinde daha çok büyür ve yayılır, gece saatlerinde yavaşlar ve küçülür.
D.2-c )Orman Yangınlarının Çeşitleri: Orman yangınları meydana gelişlerine ve ormanda yaktıkları kısımlara göre esasen üç kısma ayrılır.
* Örtü Yangını,
* Tepe Yangını,
* Gövde Yangını
Bu yangın çeşitlerini inceleyelim;
* Örtü Yangını; Örtü yangınları toprağı örten ot, funda, yaprak, dal, kütük, ibre, yosun, çalı ve devriklerin yanması ile meydana gelen yangındır. Yangın sahasında bulunan genç fidanlar bu yangında tamamen ölürler, ince ve kabuklu ağaçların toprağa yakın kısımları da yangından zarar görür, bu ağaçlar yaralandığı için hastalıktan ve üzerine toplanan böceklerden zarar görür. Örtü yangınının söndürülmesi daha kolaydır. Yapılan istatistiklere göre yangınların % 80 civarında olanı örtü yangınıdır.
* Tepe Yangını: Örtü yangınlarına zamanında müdahale edilmezse, tepe yangınına dönüşür Örtü yangınında meydana gelen yüksek hararet neticesi ağaçların üst kısımları da tutuşur ve tepelerine kadar sirayet eder. Bu çeşit yangınlar daha ziyade sık ve genç ormanlarda çok olur.Tepe kısımları yanan ağaçlar ölür, bundan sonra ormandaki bu ağaçların sökülüp temizlenmesi ve yerine yeni orman alanı meydana getirilmesi gerekir. Tepe yangınlarını söndürmek daha zor olur. Yapılan istatistikler yangınların % 10 civarında olanı tepe yangını şeklinde meydana gelmektedir.
* Gövde Yangını: Gövde yangınları ağaçlara yıldırım düşmesi sonucu veya ağaçlardaki balları almak için ateş ve tütsü yakılması sonucu ağaçların gövdelerinde meydana gelir, zamanında söndürülemezse tepe yangını veya örtü yangınına sebebiyet verebilir. Ülkemizde ancak bu tip yangınlar % 5 civarında olmaktadır.
D.2-d )Orman Yangınlarının Söndürülme Usulleri: Orman yangınlarının söndürülmesinde bazı bilgileri önceden edinmek çok faydalıdır. Mesela: Rüzgarın istikametini ve bilhassa hızını önceden bilmek, uygulanacak söndürmeye etki edecektir, ormanın çeşidini, arazi durumunu bilmekte söndürmede yararlı olacaktır.
* Örtü Yangınının Söndürülmesi: Her çeşit ormanın yangınının başlangıçta söndürülmesi kolaydır, henüz çıkmış bir örtü yangını üç beş kişi tarafından kolayca söndürülebilir. Yanan örtü üzerine sık yapraklı ağaç dalları ile yanlardan ve alçaktan vurulur. Yangının önündeki yanıcı maddeler yangın tarafına doğru süpürülür, toprak yumuşak ise yangın üzerine kürek ve bel ile toprak atılır. Yangın söndürmeye yarayan su ve ilaçlı sular ateş üzerine pompalı aletlerle püskürtülür.Şayet örtü yangını küçük ise her yönden müdahale yapılır, fakat örtü yangını biraz büyümüş ise her yönden müdahale yapılamaz, yanlardan yapılan müdahale ile kama şeklinde yangın daraltılarak şiddeti azaltılır ve giderek söndürülür. Yandan müdahale yapılırken söndürücüler yangının her iki tarafından ve birbirlerinden 5-10 adım aralıklarla dizilerek örtü yangınını çırpmak ve süpürmek suretiyle ateşi daraltarak ateşle beraber ilerlerler, böylece ateşin yanlara doğru genişlemesi engellenmiş olur. Bu şekilde müdahale edilerek hararet azaltılır ve yavaş yavaş söndürülür. Büyümüş yangınlarda cepheden de müdahale edilir, cepheden müdahale edecek söndürücüler ateşin önünde dikine olarak bir hat üzerinde 3-5 metre aralıkla sıralanırlar ve 5-10 metre genişlikte yanıcı toprak örtüsünü temizleyerek boş bir saha açarlar Bu boş saha açılırken ormanda mevcut yol, patika, dere ve açıklıklardan faydalanılır. Böylece yandan yapılan mücadele ile daraltılan yangın önden yapılan mücadele ile tamamen söner.
* Tepe Yangınının Söndürülmesi: Tepe yangına tehlikeli bir yangındır. Bu yangına söndürmek için bir taraftan örtü yangını ile de mücadele edilir. Çünkü örtü yangına söndürülmekle, tepe yangınının yükü hafifletilir. Tepe yangınını söndürmek için rüzgar istikametinde ateşin ilerlediği tarafta ve yan taraflarda ayırma şeritleri açılır. Bu işi yangın bu bölgeye gelmeden önce belirtilecek şekilde başlanır. Şeritlerin genişlikleri ateşin sıçramasına meydan vermeyecek genişlikte olması gerekir. (Yani ağaç boyunun iki misli genişliğinde olmalıdır).Yangın emniyet şeridi açılırken ormandaki tabii engellerden yararlanılmalıdır. Emniyet şeridi arkasında yangın söndürücüler hazır bekler ve sıçrayan ateşleri anında söndürürler.
* Gövde Yangınının Söndürülmesi: Tek tek yanan ağaçların gövdelerindeki kovuklara toprak doldurularak ateşin hava ile temasa kesilir ve yangın söndürülür veya ağaç gövdeden kesilerek devrilir ve yerde söndürme yapılır.
D.2-e )Orman Yangını Söndürmede Kullanılan Malzemeler: Balta, kazma, kürek, nacak, testere, tırmık, şaplak, sırt pompası, seyyar su tanklara, motopomplar, arazözler, uçaklar.
D.2-f )Orman Yangınlarının Zararları:
* Maddi zararlar : Orman alanı yanmakla milli servet yok olmaktadır , bunun yanında ormanda çalışan kişiler işsiz kalacak ve maddi zarar ölçülemeyecek derecede çok olacaktır.
* Tabiat örtüsündeki zarar: Yangın sonucu toprak örtüsü de tamamen harap olup ancak iyi bakılmak suretiyle yeniden verimli hale gelebilecektir. Toprak kaymalara ve erozyon neticesi tabiat örtüsü olumsuz yönde değişecektir.
D.2-g )Orman Yangınlarına Karşı Alınacak Tedbirler:
* Orman yangınlarına karşı önlem olması için yasalara ağır zecri tedbirler konulmalıdır.
* Halkın bu konuda eğitimine önem verilmelidir.
* Yangın gözetleme ve ihbar kulelerinin adedi attırılmalıdır.
* Motorlu ve seyyar söndürme ekiplerinin adedi arttırılmalıdır.
* Yangın emniyet yolları açılmalıdır.
* Ormanlar bölümlere ayrılmalıdır.
* Ormanda kesimler iyi yapılmalıdır.
Orman yangınları her geçen gün daha ciddi bir durum arz ettiğinden vakit geçirmeden bilhassa yangın çıkma ihtimali fazla olan yerlerde ve turistik bölgelerde gerekli tedbirleri almak gerekmektedir.

|